της Φρατζέσκας Χανιώτη
Για τα 30 χρόνια του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου Γυναικών Μυκόνου
Πολύ συχνά ακούμε όταν μιλάνε για την Μύκονο, να αναφέρονται στο άλλο της πρόσωπο. Αυτό που δεν λάμπει κάτω από τους προβολείς, που δεν εμφανίζεται στις τηλεοράσεις, που δεν γυαλίζει στα ιλουστρασιόν περιοδικά. Η γνώμη μου ήταν ανέκαθεν διαφορετική και την εχω εκφράσει ξανά. Δεν πιστεύω πως υπάρχει άλλη Μύκονος. Πιστεύω πως η Μύκονος είναι μία, αδιαίρετη και ομοούσια.
Ο τουρισμός, γεγονός και φαινόμενο διαρκώς αναπτυσσόμενο από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα, είναι κομμάτι της ύλης και του νησιού και των ανθρώπων του. Εμείς που πουλάμε ήλιο και θάλασσα, λάιφστάιλ, ρουμς και διασκέδαση, εμείς οι ίδιοι σέρνουμε το χορό στα πανηγύρια, χοιροσφαϊζουμε, μαζεύουμε μανίτες στις Δήλες, λέμε τα κάλαντα με τις σαμπούνες και δίνουμε -οι περισσότεροι- στα παιδιά μας τα ονόματα των παππούδων τους.
Μ’ αυτή τη συνθήκη επιβιώνουμε, με τα λάθη της, τα προβλήματά της, τις ελλείψεις της. Ωστόσο, τίποτα δεν θα κρατιόταν στη θέση του, αν δεν υπήρχε η εσωτερική ανάγκη να κρατηθεί.
Ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Γυναικών Μυκόνου, γεννήθηκε ακριβώς την εποχή που η μπαλάτζα άρχισε να γέρνει επικίνδυνα προς την ακραία τουριστικοποίηση. Η συγχωρεμένες Καλλιόπη Τριανταφύλλου, Καλλιόπη Κουκά και Ευαγγελία Καμμή πρωτοστάτησαν στην ίδρυσή του.
Από τότε μέχρι σήμερα, αδιάκοπα επί τριάντα και πλέον χρόνια, αποτελεί έναν δυναμικό πόλο δράσεων, παρεμβάσεων και διαφύλαξης της κληρονομιάς μας. Όχι μόνο της λαογραφικής και πολιτιστικής. Αλλά και της κληρονομιάς, που θέλει στη Μύκονο τις γυναίκες κεφαλές που πάιρνουν πρωτοβουλίες για να κρατήσουν το σπίτι τους και την ιστορία του ζωντανή και ακμαία.
Όταν –πριν από τέσσερα περίπου χρόνια- πάρθηκε η απόφαση να καταγραφεί αυτή η αδιάκοπη δράση και άρχισε να συλλέγεται το υλικό, κανείς –και οι ίδιες ακόμα νομίζω- δεν πίστευαν στον πλούτο του. Το εγχείρημα ακούστηκε απλό, αλλά στην πραγματικότητα ήταν εξαιρετικά σύνθετο.
Όμως, με επιμονή, κόπο και πείσμα η Άννα Καμμή με την βοήθεια μελών του συλλόγου, κατάφερε να συγκεντρώσει το υλικό και να κάνει μια πρώτη αποκωδικοποίηση. Είδαμε τότε το μέγεθος και τρομάξαμε. Ήταν τόσα πολλά αυτά που έπρεπε να ειπωθούν, να συγκεντρωθούν και να καταγραφούν! Έγινε όμως.
Εν τέλει, το υλικό συγκεντρώθηκε και ήρθε στα χέρια μας: από τα πρακτικά του συλλόγου, κείμενα των μελών, φωτογραφίες που ξεθάφτηκαν απ’ τα συρτάρια μας και μαρτυρίες, θα συνέθεταν ένα βιβλίο. Ένα επετειακό λέυκωμα με την ιστορία των τριάντα χρόνων του συλλόγου.
Κι εδώ ξεκινάει η επόμενη φάση της περιπέτειας. Το βιβλίο.
Ξέρετε, ένα βιβλίο χτίζεται ακριβώς όπως ένα σπίτι. Στην αρχή πρέπει να σχεδιαστεί με κανόνες και όραμα, ώστε να έχει όλες τις σύγχρονες ανέσεις, να είναι γερό, να αντέχει στο χρόνο πρακτικά και αισθητικά, να είναι φωτεινό, να έχει τον αέρα του, τον κήπο του.
Ένας σπουδαίος ρώσος ζωγράφος και αρχιτέκτονας, σημαντική φιγούρα στη ρώσικη αβαντγκαρντ, ο Vladimir Tatlin, είχε πει: ούτε το παλιό, ούτε το καινούριο αλλά το αναγκαίο.
Δηλαδή, ένα σπίτι, όπως και ένα βιβλίο πρέπει κυρίως, να είναι κομμένο και ραμμένο στις ανάγκες αυτού που θα το κατοικήσει και φιλόξενο στους επισκέπτες-αναγνώστες, που θα το επισκεφτούν. Μ’ αυτό το σκεπτικό σχεδιάστηκε και με την έγνοια να είναι ανοιχτό, πρακτικό και φιλόξενο και να αντέχει στον χρόνο. Δεν ξέρω αν το πετύχαμε, πάντως όπως έλεγε κι ένας δάσκαλος, ο σχεδιασμός δεν πρέπει ποτέ να λέει «κοιτάξτε με», πρέπει πάντα να λέει «κοιτάξτε εδώ».
Πέρσι τέτοιον καιρό λοιπόν, αδειάσανε στο «χωράφι μας» 61.827 λέξεις και 2.328 φωτογραφίες. Όπως ακριβώς αδειάζει ένα φορτηγό, τα τούβλα και την άμμο για την οικοδομή. Τα υλικά ήταν συγκεντρωμένα, τα θεμέλια είχαν μπει. Έμενε να βάλουμε εμπρός τα σχέδια και να αρχίσουμε να του δίνουμε μορφή, από τη γη και πάνω.
Όταν μπαίνουμε σε ένα σπίτι και με μια απλή κίνηση πατάμε τον διακόπτη και ανάβει το φως ή ανοίγουμε τη βρύση και τρέχει νερό, όλοι γνωρίζουμε πόσα μέτρα καλώδια και σωλήνες κρύβονται πίσω από τους τοίχους, πόσα μεροκάματα μπορεί να έχει κάνει ο ηλεκτρολόγος, ο υδραυλικός και τα συνεργεία τους, μετά τον χτίστη, και πριν τον πλακά, τον μαραγκό, τον σοβατζή, τον μπογιατζή κλπ.
Έτσι ακριβώς και το βιβλίο, για να φτάσουμε να το ξεφυλίζουμε στον καναπέ μας, έχει προηγηθεί το όραμα του συγγραφέα ή επιμελητή και ο κόπος να συγκεντρώσει το υλικό, ακολουθεί ο σχεδιαστής, ο στοιχειοθέτης, ο διορθωτής (παραπάνω από ένας διορθωτής και παραπάνω από μιά φορές), ο τυπογράφος, ο βιβλιοδέτης. Και σ’ αυτήν λοιπόν την «οικοδομή» κάθε στάδιο έχει τον μάστορά του.
Στην πορεία, συναντήσαμε δυσκολίες και αναποδιές. Το βιβλίο ήταν μεγάλο. Πολύ υλικό, πολλές σελίδες, πολλή δουλειά, μία επιμελητρια αλλά πολλοί συγγραφείς, ένας σύλλογος αλλά με μεγάλη ιστορία. Πήρε σχεδόν ένα χρόνο, αφού χρειάστηκε, «να κοιμηθεί» λίγο κατά τους βαρείς από δουλειές και υποχρεώσεις καλοκαιρινούς μήνες, έγιναν προσθήκες, αλλαγές, διορθώσεις. Στην πορεία του χτισίματός του, το γελάσαμε, το κλάψαμε, το σιχτιρίσαμε, το καμαρώσαμε και πάλι απ’ την αρχή – καιπαλιαπτηναρχή.
Κι εδώ, σε ότι αφορά στην δική μας δουλειά, δεν θέλω να παραλείψω να αναφέρω την μαστοριά στη στοιχειοθεσία της αδελφής μου της Βούλας, που ήταν η ψυχραιμότερη και με πολλή υπομονή έδινε πάντα τις αποτελεσματικότερες λύσεις καθώς και την ξαδελφη και συνεργάτη μας Βιβή (Χανιώτη κι αυτή), για όλες τις φωτογραφήσεις που χρειάστηκε να κάνουμε και που ως το τέλος προέκυπταν.
Όταν το «σώμα» έκλεισε πριν από 20 μέρες περίπου, και όσο ήμασταν στο στάδιο της «λοχείας», περιμένοντας και επιβλέποντάς το στο τυπογραφείο, ξαναβλέπαμε μέσα του, τις ακριβές ηλιαχτίδες που τρύπωναν από τα παράθυρά του: Καλλιόπη, Καλλιόπη, Βαγγελιώ, Μαργαρίτα, Παναγιώτα, Άννα, Χρυσούλα, Χρυσούλα, Μαρσούλα, Πετρούλα, Πολυξένη, Βούλα, Κατερίνα, Βούλα, Ειρήνη, Ντίνα, Κική, Βαγγελιώ, Δήμητρα, Αντριανή, Ελένη, Άννα, Δέσποινα, Φρασκώ, Μαρσούλα, Αλέκα, Δήμητρα, Μαρουλίνα, Όλγα, Αννουσώ, Έφη, Μαρία, Άννα, αλλά και τους συμπαγείς κι αναγλυφους τοίχους του, όλα τα μέλη δηλαδή, που στήριξαν, όλα αυτά τα χρόνια με εθελοντική δουλειά κι ευαισθησία την ύπαρξη και την ουσία του συλλόγου, παρά τις διαφορές, τις αντιπαραθέσεις, τις δυσκολίες. Έτσι είναι όμως. Η σύνθεση των διαφορών γεννάει τις ιδέες και η αγάπη τις πραγματοποιεί.
Όπως και να ‘χει, αυτό το βιβλίο είναι πια στα χέρια μας. Και πέρα απ’ αυτό και εξίσου σημαντικό, είναι ότι παράλληλα με το βιβλίο, έχουμε πλέον συγκεντρωμένο, επεξεργασμένο, ψηφιοποιημένο και αρχειοθετημένο, ένα πολύτιμο υλικό κειμένων και φωτογραφιών –πέρα απ’ όσα περιλαμβάνονται στο βιβλίο- που καταγράφει την ιστορία όχι μόνο του συλλόγου και των γυναικών του νησιού, αλλά όλων μας.
Αυτή η ιστορία λοιπόν, που έγινε «σώμα», έγινε βιβλίο, κλείνει μέσα του τριάντα χρόνια αδιάκοπης παρουσίας, και δίνει την ευκαιρία σε όλους μας –όπως σοφά αναφέρεται και στο επίλογο- να αναστοχαστούμε πάνω σε όσα έγιναν ή δεν έγιναν, να ξεπεράσουμε τα λάθη και να θέσουμε νέους στόχους.
Ευχαριστώ εκ μέρους και των τριών μας, για την ευκαιρία που μας δώσατε να κάνουμε αυτό το ταξίδι και εύχομαι απ’ την καρδιά μου –αν και είναι περισότερο βεβαιότητα παρά ευχή- ο σύλλογος γυναικών να έχει μπροστά του πολλά-πολλά και δημιουργικά χρόνια υπερασπίζοντας τόσο το παρελθόν όσο και το μέλλον αυτού του τόπου.
Leave A Comment